Zalecenia Żywieniowe w fazie zaostrzenia

[Tubisia]

ZALECENIA ŻYWIENIOWE W NIESWOISTYCH ZAPALNYCH CHOROBACH JELIT

DIETA ŁATWO STRAWNA Z OGRANICZENIEM TŁUSZCZU, UBOGOBŁONNIKOWA, O ZWIĘKSZONEJ PODAŻY BIAŁKA, NORMOKALORYCZNA LUB WYSOKOKALORYCZNA W ZALEŻNOŚCI OD STANU ODŻYWIENIA

Zadaniem diety w szczególności jest:

- uzupełnienie niedoborów składników pokarmowych i energetycznych spowodowanych długotrwałymi biegunkami oraz istniejącym stanem zapalnym

- normalizacja ilości i konsystencji stolców poprzez wyeliminowanie z diety produktów nasilających biegunkę oraz zastosowanie pokarmów o działaniu zapierającym

- zminimalizowanie drażniącego działania treści pokarmowej na jelita

Zalecane jest spożywanie posiłków mniejszych objętościowo, ale z większą częstotliwością, tj. min. 5-6/dobę, co umożliwi usprawnienie procesów trawienia i wchłaniania. Posiłki należy spożywać powoli, przeżuwając je dokładnie.

TECHNOLOGIA PRZYGOTOWYWANIA POTRAW:
1. Gotowanie w wodzie i na parze.
2. Duszenie bez uprzedniego obsmażania na tłuszczu (z zastosowaniem patelni teflonowej).
3. Pieczenie w folii, aluminiowej, pergaminie lub z zastosowaniem rękawów foliowych.
4. Warzywa gotowane i rozdrobnione, oprószane mąką, z dodatkiem niewielkiej ilości masła.
5. Owoce w postaci surowych soków lub przecierów, gotowane lub pieczone bez skórki i pestek, na surowo banany i jabłka tarte bez skórki.
6. Zupy i sosy gotowane na wywarach warzywnych (z warzyw wskazanych w diecie) oraz chudych rosołach (z drobiu, cielęciny), podprawiane zawiesiną z mąki i wody lub śmietanki (maksymalnie 9-12% tłuszczu).
7. Do przygotowywania potraw zalecane są wszystkie przyprawy, z wyjątkiem tych najbardziej „ostrych”, tj.: pieprzu cayenne, chili, tabasco, czy curry; wskazane jest ograniczenie spożycia soli kuchennej (można ją zastąpić przyprawami ziołowymi).

Dzienna racja pokarmowa powinna dostarczać niezbędnych składników odżywczych, tj.: białka, tłuszczu, węglowodanów oraz witamin i składników mineralnych.

Do produktów będących bogatym źródłem białka zaliczamy:
ryby, drób (oprócz kaczki i gęsi), chude mięso i jego przetwory (szczególnie wątroba wołowa, cielęca, drobiowa), chude mleko i jego przetwory (kefir, jogurt, maślanka), chudy ser twarogowy.
Spożycie mleka, ze względu na obecność laktozy (tzw. cukru mlecznego), może powodować gazy, skurcze i biegunkę u niektórych osób. Objawy te zazwyczaj występują do pół godziny od spożycia. Wskazane jest rozpoczęcie podaży mleka od ½ szklanki. Jeśli występują objawy nietolerancji, zalecane jest zastąpienie mleka fermentowanymi przetworami mlecznymi – o ile nie występuje alergia na białko mleka (kefir, jogurt naturalny, maślanka, mleko ukwaszone). Są one znakomitym źródłem białka oraz bakterii pro biotycznych, charakteryzujących się pozytywnym wpływem na równowagę naturalnej mikroflory bakteryjnej.

Produkty zbożowe: pieczywo jasne, półcukiernicze, sucharki, płatki kukurydziane, biały ryż, makaron nisko/bezjajeczny.

Tłuszcze: oleje roślinne, oliwa z oliwek, masło, margaryny miękkie.
Zalecane jest spożycie tłuszczu w umiarkowanych ilościach, natomiast jeśli resekcji uległa znaczna część jelita krętego, tolerowana jest większa podaż tłuszczu (w posiłkach porannych, przedpołudniowych występuje znacznie lepsza tolerancja tłuszczu niż w ciągu dnia).
Cukier i słodycze:
Zalecana jest dieta uboga lub pozbawiona cukru (w zależności od tolerancji); cukier podlegając fermentacji ściąga wodę do światła jelita, co może wzmagać biegunkę, sprzyja zwiększonej produkcji gazów powodując wzdęcia brzucha i przelewanie się treści jelitowej, wpływa na skład flory bakteryjnej w jelitach, zwiększa przepuszczalność nabłonka jelita; w takich przypadkach należy ograniczyć spożycie cukru, nie tylko sacharozy, ale także fruktozy i niektórych słodzików: sorbitolu, ksylitolu (gumy do żucia) itp.

Napoje: woda, słabe napary herbaciane (czarna, zielona, czerwona, owocowa), herbaty ziołowe, mięta, rumianek, chude mleko i napoje mleczne fermentowane, soki rozcieńczone przegotowaną wodą (jeśli surowe są nietolerowane).
Należy wypijać co najmniej osiem pełnych szklanek płynów dziennie, unikając przy tym bardzo gorących lub zimnych napojów. Wskazana jest eliminacja napojów o dużej zawartości cukru. Woda reguluje przemianę materii, trawienie, wydalanie, ciepłotę ciała i odpowiada za równowagę pracy całego organizmu. Strata wody na dobę wynosi 2-2,5 l.
Wskazane jest ograniczenie – o ile to konieczne (uczucie przepełnienia) - spożycia płynów podczas posiłków do ½ szklanki. Zbyt duża objętość płynów wypijanych podczas posiłku może negatywnie wpłynąć na procesy trawienia i wchłaniania. Większe objętościowo racje płynów należy wypijać między posiłkami (co najmniej 1 godz. przed lub po posiłku).
Zapotrzebowanie organizmu na wodę zwiększa się podczas upałów, w czasie gorączki i biegunek. Powinno się unikać napojów słodzonych (nadwaga, otyłość) i gazowanych (zgaga, wzdęcia). Powodują one zwiększenie fermentacji jelitowej i biegunki.



UNIKAJ
- produktów bogatoresztkowych, tj. o dużej zawartości błonnika pokarmowego – chleb razowy, nasiona roślin strączkowych, surowe warzywa (zwłaszcza kapusta), surowe owoce, koncentraty włókien roślinnych. Warzywa i owoce należy spożywać w postaci gotowanej, rozdrobnionej lub w postaci soków, bądź przecierów (jeśli są dobrze tolerowane).
- produktów bogatych w szczawiany.
Resekcja jelita krętego może powodować zwiększony wychwyt szczawianów w jelicie grubym, co w połączeniu z odwodnieniem, niesie ryzyko wystąpienia kamicy nerkowej. Ryzyko to jest częściowo niwelowane przez wiązanie szczawianów z tłuszczem obecnym w świetle jelita.
- produkty, których należy unikać W NADMIERNYCH ILOŚCIACH (nie wykluczać z diety) ze względu na zwiększoną zawartość szczawianów: mocna kawa i herbata, coca-cola, czekolada, orzechy, produkty sojowe, zielone warzywa liściaste, słodkie ziemniaki, seler, jagody, mandarynki.



WYELIMINUJ
(zwracając uwagę na indywidualną tolerancję w okresie remisji) z diety produkty i potrawy tłuste, kwaśne, ciężko strawne, wzdymające (kalafior, brokuły, czereśnie, gruszki), długo zalegające w żołądku, ostro przyprawione, alkohol, warzywa strączkowe (groch, fasola, bób), surowe owoce i warzywa, surowe soki owocowe (szczególnie z owoców cytrusowych jeśli są źle tolerowane), owoce cytrusowe (pomarańcze, grapefruity, mandarynki, cytryny), owoce drobno pestkowe (maliny, truskawki), kiszona kapusta, cebula oraz mleko (w przypadku nietolerancji laktozy), mocną herbatę i kawę, przetwory owocowe na cukrze i miodzie w większych ilościach.

Co robić W przypadku wystąpienia biegunki:

Przez 1 - 2 dni głodówka lub ograniczenie spożywania pokarmów (zalecany kleik na wodzie z ryżu lub owsianki), spożywanie dużej ilości płynów (zalecane są: napary z rumianku, czarnych jagód, mięty, gorzka herbata) – DIETA BEZMLECZNA, BEZ SUROWYCH WARZYW I OWOCÓW. W następnych 2-3 dobach suchary, ryż z tartym jabłkiem, rozcieńczone soki jarzynowe i owocowe (sok z czarnej porzeczki), chude, dobrze rozdrobnione gotowane mięso (drób, cielęcina, ryba), jasne, czerstwe pieczywo.

Za prawidłową częstość wydalania stolca uważamy od jednego lub dwóch wypróżnień dziennie do trzech w ciągu tygodnia. Częste i obfite wypróżnienia płynnych stolców prowadzą do znacznej utraty wody i elektrolitów, mogą również - w wielu stanach chorobowych - skutkować znaczną utratą białka oraz lipidów.


POSTĘPOWANIE DIETETYCZNE W PRZYPADKU BIEGUNEK OSTRYCH

W pierwszym etapie nie podaje się pokarmów stałych, ale dba się o zapewnienie odpowiedniej ilości płynów do picia, aby nie dopuścić do wystąpienia odwodnienia organizmu na skutek utraty płynów ze stolcami.
Ilość płynów zależy od nasilenia biegunki. Im większe nasilenie wypróżnień, tym więcej należy dostarczyć płynów, by wyrównać straty. Ilość podawanych płynów nie powinna być mniejsza niż 2 litry/dobę. Ponieważ w wyniku biegunki dochodzi również do utraty elektrolitów, należy zadbać o odpowiednią ich podaż, np. poprzez stosowanie doustnych płynów nawadniających, które dostarczają glukozy i sodu. Niewielki dodatek glukozy do podawanych płynów nawadniających pozwala na zwiększenie efektywności wchłaniania wody z jelita cienkiego. Nie należy jednak glukozy zastępować sacharozą (cukier), ponieważ może ona nasilić biegunkę.

W miarę poprawy stanu przechodzi się stopniowo na dietę płynną wzmocnioną, papkowatą, a następnie na dietę łatwo strawną. Na początku trwania choroby zapewnienie odpowiedniej wartości kalorycznej diety oraz ilości składników odżywczych jest trudne. W miarę polepszania się stanu chorego, należy zwiększać kaloryczność diety do poziomu prawidłowego. Jeżeli istnieje konieczność podawania pokarmów w postaci płynnej przez dłuższy czas, dieta powinna zawierać wszystkie składniki pokarmowe w odpowiedniej ilości.

Doustne żywienie rozpoczyna się od podawania napojów obojętnych, tj.: gorzkiej herbaty, naparu z mięty, rumianku. Następnie rozpoczyna się podawanie węglowodanów w postaci rozcieńczonych soków bez cukru, kleików na wodzie, kaszek, czerstwej bułki. Jeżeli są one dobrze tolerowane do diety wprowadzamy białko zwierzęce w postaci twarożku, chudego, gotowanego i mielonego mięsa. Pierwszym podawanym tłuszczem w małych ilościach powinno być surowe masło. Zaleca się podawanie w diecie produktów niedrażniących przewodu pokarmowego, tj.: ryżu, wyrobów z mąki ziemniaczanej, galaretek. Warzywa i owoce zawierające garbniki i pektyny mogą zmniejszyć nasilenie biegunki (jabłka, banany, marchew, dynia: rozdrobnione, przetarte, duszone).

Podczas biegunki źle tolerowane mogą być tłuszcze, zwłaszcza tłuszcze zwierzęce (poza masłem) oraz węglowodany rafinowane, takie jak: cukier, słodycze, dżemy wysokosłodzone, syropy, soki owocowe słodzone. Również miód, czy sorbitol (substancja słodząca) mogą nasilać procesy fermentacyjne w przewodzie pokarmowym. Nie należy spożywać kawy rozpuszczalnej, wody gazowanej, napojów słodzonych cukrem, napojów i dań bardzo zimnych lub bardzo gorących oraz potraw ostro przyprawionych.

Dieta w biegunce nie powinna zawierać dużych ilości błonnika, należy zatem wykluczyć: grube kasze, pieczywo razowe i pełnoziarniste. Surowe warzywa i owoce powinny być podane jako ostatnie (jeśli są tolerowane) z dołączanych do diety produktów. Po ustąpieniu biegunki może zaistnieć konieczność zwiększenia kaloryczności diety i ilości składników pokarmowych (głównie białka) tak, aby zapewnić jak najszybszy powrót do zdrowia.


Stosowanie Dziennika Żywieniowego pomoże w ustaleniu co nam szkodzi, a co tolerujemy. Na stronie J-elity znajduje się https://j-elita.org.pl/poradniki/poradnik-zywieniowy/, z którym warto zapoznać się.