Przejdź do treści

Zespół jelita drażliwego (IBS) i nieswoiste zapalenia jelit (IBD) – co je łączy?

Zespół jelita drażliwego (IBS; ang. Irritable Bowel Syndrome) to jedno z najczęstszych schorzeń przewodu pokarmowego wynikające z zaburzeń interakcji jelitowo-mózgowych (dawnej nazywanych grupą zaburzeń czynnościowych). Jednym z kluczowych elementów regulujących wspomniane interakcje jest mikrobiota jelitowa.

Choroba ta występuje globalnie i dotyczy aż 12% populacji światowej.  Zachorować można w każdym wieku i niezależnie od płci. Według przeprowadzonych badań epidemiologicznych IBS około dwukrotnie częściej diagnozowane jest u kobiet, a połowa pacjentów zgłasza pierwsze objawy już przed ukończeniem 35 roku życia. Rozpoznanie opiera się w dużej mierze na obrazie klinicznym. Według aktualnie obowiązujących wytycznych zespół ten można podejrzewać przy nawracającym bólu brzucha występującym przez co najmniej jeden dzień w tygodniu przez ostatnie trzy miesiące. Dodatkowo muszą być spełnione co najmniej dwa z trzech poniższych kryteriów wg których ból: wiąże się z wypróżnieniem i/lub ze zmianą częstości wypróżnień i/lub ze zmianą konsystencji stolca. Kryteria muszą być spełnione przez ostatnie trzy miesiące, jednocześnie z początkiem objawów co najmniej 6 miesięcy przed rozpoznaniem.

Zgodnie z definicją choroba może przebiegać z dominującą biegunką lub zaparciem lub współwystępowaniem obu. Poza bólem brzucha i wzdęciami pacjenci zgłaszają często także obecność dolegliwości spoza przewodu pokarmowego takich jak m. in. bóle głowy, przewlekłe zmęczenie, problemy ze snem i zaburzenia lekowo-depresyjne. W efekcie u wielu chorych następuje obniżenie jakości życia.

W publikacjach naukowych coraz częściej porusza się problem współistnienia IBS w nieswoistych chorobach zapalnych jelit (IBD; ang. Inflammatory Bowel Disease). Dotychczas nie udało się zidentyfikować w pełni przyczyn tego zjawiska. Z dużą dozą prawdopodobieństwa może to być związane z obecnością niektórych wspólnych  czynników zaangażowanych w etiopatogenezę tych schorzeń. Kluczowym elementem tej złożonej sieci powiązań jest zapewne funkcjonowanie bariery jelitowej i stopień jej przepuszczalności, co z kolei w sposób bezpośredni wpływa na interakcje błony śluzowej z mikrobiotą. Złożone zależności pomiędzy tymi chorobami wydaje się potwierdzać duży odsetek ich współwystępowania. W opublikowanej w 2012 roku analizie wielu badań (metaanalizie) wykazano, że aż 39% wszystkich pacjentów z IBD miało również IBS (częstość współwystępowania była wyższa w przypadku choroby Leśniowskiego-Crohna). Co zaskakujące w okresie zaostrzenia choroby zapalnej jelita było to 44% w porównaniu do 35% u pacjentów w fazie remisji. Z uwagi na podobieństwo i możliwość nakładania się objawów diagnostyka IBS w tym wypadku jest bardzo trudna, a w niektórych przypadkach nawet pewnie niemożliwa.

Leczenie IBS jest w dużej mierze uzależnione od rodzaju zgłaszanych objawów (ból, wzdęcie, biegunka, zaparcie). W przypadku leczenia farmakologicznego stosuje się m. in. leki rozkurczowe, przeciwdepresyjne, ryfaksyminę α, loperamid, makrogole. Niezależnie jednak od postaci dominujących symptomów w algorytmie postepowania zaleca się w pierwszej kolejności działania niefarmakologiczne. Poza edukacją i unikaniu sytuacji nasilających dolegliwości zaleca się modyfikacje dietetyczne i zmianę stylu życia. W zależności od stanu klinicznego i charakterystyki pacjenta mogą one polegać na suplementacji probiotykami, olejkiem z mięty pieprzowej, stosowaniu diety bogatej w błonnik rozpuszczalny, eliminacji produktów spożywczych nasilających objawy, wprowadzenie umiarkowanej aktywności fizycznej w różnych formach (treningi, joga), racjonalnej normalizacji masy ciała czy też zasięgnięcia pomocy psychologa w celu wypracowania i usprawnienia metod radzenia sobie ze stresem. Pomocne może być również czasowe zastosowanie diety low-FODMAP (dieta z małą zawartością fermentujących cukrów prostych i polioli). Wytyczne sugerują również, udział w grupach wsparcia oraz organizacjach i stowarzyszeniach pacjentów (serdecznie zachęcamy i zapraszamy J) co może przełożyć się na zmniejszenie nasilenia objawów IBS. Ważne, aby wspomniane modyfikację wprowadzać po konsultacji i pod kontrolą wykwalifikowanego personelu (lekarz, dietetyk, psycholog itd.).

Korzystne z punktu redukcji nasilenia dolegliwości może być także zastosowanie produktów zawierających koloidalny kwas krzemowy (składający się z krzemu i tlenu w postaci uwodnionej). Wykazano, że związek ten posiada właściwości adsorpcyjne pozwalające na wiązanie różnego rodzaju szkodliwych i toksycznych substancji w przewodzie pokarmowym oraz ich późniejszą eliminację w nieaktywnej formie. W pracy opublikowanej na łamach Gastroenterology Research and Practice badano skuteczność koloidalnego kwasu krzemowego w formie doustnego żelu u 90 pacjentów z zaburzeniami żołądkowo-jelitowymi. Żel stosowano przez 6 tygodni.. Najczęściej zgłaszanymi objawami były: wzdęcie brzucha (27); zgaga (21), skurcze brzucha (11), biegunka (10), nudności (6) i ból w nadbrzuszu (6 osób). Ostatecznie całą kuracje zakończyło 62 uczestników. Nasilenie dolegliwości oceniano skalami punktowymi. Większość pacjentów zgłosiła wyraźną poprawę już po trzech tygodniach, zaś po sześćiu tygodniach kuracji zaobserwowano zmniejszenie nasilenia objawów z górnego (średnio o 30%) oraz dolnego (średnio o 42%) odcinka przewodu pokarmowego. Redukcję objawów o co najmniej połowę zaobserwowano u 37%. Produkt był dobrze tolerowany. Około 6% pacjentów zgłosiło działania niepożądane o prawdopodobnym lub możliwym związku z przyjmowanym produktem. Większość tych dolegliwości była przejściowymi objawami żołądkowo-jelitowymi i według autorów można je również wytłumaczyć jako rodzaj złożonego procesu regulacji w obrębie przewodu pokarmowego. Badanie miało charakter obserwacyjny i z uwagi na brak grupy kontrolnej nie sposób ocenić wielkości efektu placebo. Autorzy we wnioskach pracy podkreślają udokumentowanie poprawy różnych objawów żołądkowo-jelitowych w trakcie leczenia we wszystkich podgrupach pacjentów, zwłaszcza chorych na chorobę refluksową przełyku i IBS. W bazie badań klinicznych (clinicaltrials.gov) można także znaleźć protokół badania klinicznego oceniający wpływ żelu krzemionkowego na poziom wodoru i metanu w wydychanym powietrzu u pacjentów, którzy byli długotrwale leczeni inhibitorami pompy protonowej oraz zgłaszali refluks i objawy brzuszne. Z uwagi na powszechność problemu wyniki tego badania mogą okazać się bardzo interesujące.

Zespół jelita drażliwego może przebiegać z i niezależnie od nieswoistej choroby zapalnej jelit. Z uwagi na możliwe podobieństwo i nakładanie się objawów często nawet sami chorzy wszystkie dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego tłumaczą zdiagnozowaną chorobą Leśniowskiego-Crohna lub wrzodziejącym zapaleniem jelita grubego. Aktualnie mamy dostępne leki, wyroby medyczne i metody pomocy pacjentom z IBS – pamiętaj aby wszystkie zmiany w terapii konsultować ze swoim lekarzem. Nie lekceważ również żadnych objawów i w razie wątpliwości porozmawiaj ze swoim gastroenterologiem.

dr n. med. Ariel Liebert, p.o. kierownika Zakładu Wielospecjalistycznej Opieki w Gastroenterologii, Katedra Gastroenterologii i Zaburzeń Odżywiania, Collegium Medicum w Bydgoszczy, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu

Piśmiennictwo:

  1. Major G, Spiller R. Irritable bowel syndrome, inflammatory bowel disease and the microbiome. Curr Opin Endocrinol Diabetes Obes. 2014 Feb;21(1):15–21.
  2. Abdul Rani R, Raja Ali RA, Lee YY. Irritable bowel syndrome and inflammatory bowel disease overlap syndrome: pieces of the puzzle are falling into place. Intest Res. 2016;14(4):297.
  3. Halpin SJ, Ford AC. Prevalence of Symptoms Meeting Criteria for Irritable Bowel Syndrome in Inflammatory Bowel Disease: Systematic Review and Meta-Analysis. Am J Gastroenterol. 2012 Oct;107(10):1474–82.
  4. Grundmann O. Complementary and alternative medicines in irritable bowel syndrome: An integrative view. World J Gastroenterol. 2014;20(2):346.
  5. Uehleke B, Ortiz M, Stange R. Silicea Gastrointestinal Gel Improves Gastrointestinal Disorders: A Non-Controlled, Pilot Clinical Study. Gastroenterol Res Pract. 2012;2012:1–6.
  6. Adrych K. Zespół jelita drażliwego w świetle najnowszych wytycznych. Forum Med Rodz. 2018;12(6):224–33.
  7. Pietrzak A, Skrzydło-Radomańska B, Mulak A, Lipiński M, Małecka-Panas E, Reguła J, et al. Guidelines on the management of irritable bowel syndrome. Gastroenterol Rev. 2018;13(4):259–88.
  8. https://clinicaltrials.gov/ct2/show/NCT04492839

Materiały partnera

 

Spodobał Ci się ten wpis? Podziel się nim!